در سرتاسر شهر سبزوار و نواحی اطراف آن کاروانسراهای تاریخی متعددی به چشم می خورد که بیانگر رونق تجاری و جایگاه مواصلاتی این شهر بر مسیر راه ابریشم در طول دوره های مختلف تاریخی هستند. کاروانسراهایی که برخی از آن ها مانند کاروانسرای فرامرزخان در میدان کارگر، خوشبختانه به خوبی مورد توجه و رسیدگی قرار گرفته و امروز هم مورد استفاده اند، اما برخی دیگر به مرور تخریب شده و کم کم از یاد مردم رفته اند. یکی از این کاروانسراهای فراموش شده در غرب خراسان، کاروانسرای روس ها است.
به گزارش امید سبزوار، کاروانسرای روس های سبزوار که تاریخچه ای مربوط به دوره قاجار دارد، نشان دهنده اهمیت و رونق تجاری و احتمالا سیاسی این شهر در آن برهه تاریخی است، اما در سالهای اخیر این بنای تاریخی در سایه بی مهری ها و کم توجهی ها، در معرض تخریب و فراموشی قرار گرفته به طوری که حتی بسیاری از شهروندان سبزواری که سالهاست در محدوده خیابان اسدآبادی و محله اداره برق زندگی می کنند و بارها از کنار آن رد شده اند، نامش را نمی دانستند. البته دیواری آجری که جلوی در ورودی این بنا کشیده شده بود، این فاصله را بیشتر هم کرده بود به طوری که اکثر ساکنان و یا رهگذران این محله تصور می کردند این فقط یک دیوار است که دیر یا زود می ریزد و پشت آن هیچ بنایی وجود ندارد.
اما انتشار چند عکس و یک نوشته کوتاه در پیج اینستاگرامی یکی از اصحاب رسانه غرب خراسان، از بنایی تاریخی که علی رغم تخریب گسترده، معماری جالب و آجرکاری های زیبای آن هنوز جلب توجه می کند، منشأ به راه افتادن بحث و گفتگوهایی در میان علاقه مندان میراث فرهنگی سبزوار در فضای مجازی شد و نهایتاً مشخص گردید این همان کاروانسرای روس هاست که البته عده ای آن را با سرای تومانیان (طومانسیان) تاجر ارمنی ساکن در سبزوار، نیز اشتباه می گیرند.
در جریان بحث هایی که درباره بقایای این بنای تاریخی درمیان کاربران فضای مجازی سبزوار به راه افتاد، بهزاد فرهمند یکی از کارشناسان معماری و عمران در سبزوار، طی کامنتی درباره این بنا گفته است: بقایای به جا مانده، مربوط به پادگان روس ها در زمان اشغال است که بالای سردر آن عبارت«CCCP 1911» حک شده بود. برای حفظ این قسمت های به جا مانده، ثانیه ها رو به اتمام است.
مجتبی کاویان عضو هیئت علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه حکیم سبزواری نیز با ارسال کامنتی در ارتباط با این بنا، نوشت: اینجا...یک مدت در دوران پهلوی ژاندارمری بوده. سال 95 پرونده این مکان را برای ثبت در آثار ملی تهیه کردیم و تحویل شهرستان و استان دادیم اما تا به حال خبری از اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی نشده است.
علی نورآبادی خبرنگار و تحلیلگر سبزواری ساکن تهران نیز طی ارسال پیامی در این رابطه با تجلیل از روحیه توجه شهروندان نسبت به اتفاقات محیط اطراف و بی تفاوت نگذشتن از کنار آن ها گفت: همه ما می توانیم با اتفاقات و آثار و ابنیه تاریخی فعال تر برخورد کنیم. من خودم تا حالا اسم این کاروانسرا را نشنیده بودم و نمی دانستم اما حالا این کاروانسرا برای اولین بار به صورت عمومی معرفی شد، ان شاالله مسئولان هم فعال تر و حساس تر شوند و این معرفی مختصر مقدمه ای باشه برای احیای این کاروانسرا. ظاهرا این کاروانسرا هنوز ثبت ملی نشده است. امیدواریم که مالکان محترم این اثر تاریخی و مسئولان میراث فرهنگی جدی تر پیگیری کنند که اولا این اثر ثبت ملی شود و بعد هم احیا شود. انشالله زودتر خبر بعدی را از ثبت ملی این کاروانسرا بشنویم و بعد هم شاهد احیای آن باشیم.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سبزوار نیز در ارتباط با این موضوع گفت: این بنا مربوط به دوره قاجاریه بوده و به پادگان روس ها و کاروانسرای روس ها مشهور است. متاسفانه ثبت آثار ملی نیست و من هم از روزی که مسولیت قبول کرده ام درجهت ثبت این اثر اقداماتی انجام داده ایم ولی هنوز به نتیجه ی نرسیده ایم.
محمدعلی ابراهیمی دوست در ادامه به وجود اولین بانک روسی در خانه کیان سبزوار نیز اشاره کرد و گفت: این خانه هم در معماری و هم در ساخت بی نظیر است و خوشبختانه چند بازدید و پیگیری از خانه کیان صورت گرفته و مرمت های ضروری انجام شده و بنا هم اکنون سالم هست.
وی ضمن تشکر از همه ی میراث دوستان وخبرنگاران و مردم سبزوار که نسبت به تاریخ ومیراث این شهر دلسوز هستند، ابراز امیدواری کرد با این پیگیری ها بتوانیم آثار تاریخی و میراث فرهنگی سبزوار را در سطح ملی و جهانی معرفی کنیم و سبزوار را به جایگاه واقعی خود برسانیم.
«امیدسبزوار» در همین رابطه مصاحبه ای اختصاصی با محمدعلی ابراهیمی دوست رئیس اداره میراث فرهنگی سبزوار نیز انجام داده است که در مطالب بعدی منتشر خواهد شد.
